Elizabeth Nourse (1859-1938), een vrouwelijke schilder in een mannenwereld
Elizabeth Nourse – Zelfportret (1892)
Elizabeth Nourse en haar tweelingzus Adelaide werden geboren op 26 oktober 1859 in Cincinnati, Ohio (VS). Zij waren de jongste in een gezin van tien kinderen.
Het was geen vetpot in het gezin Nourse, maar toen de Mc Micken school voor Design voor vrouwen werd opengesteld, mochten de talentvolle dochters Elizabeth en Adelaide zich daar inschrijven. Elizabeth volgde daar zeven jaar lang de lessen in beeldhouwen, tekenen en schilderen en slaagde in 1881. Maar toen in 1885 een naaktmodel-studieklas speciaal voor vrouwen werd gestart, schreef ze zich daar meteen voor in en volgde ze nog twee jaar lang deze lessen.
Die studies bleken een degelijke basis te vormen voor haar ontwikkeling als kunstenares. Want een professioneel kunstenaar wilde ze worden! Daarvoor sloeg ze zelfs een aanbod om les te gaan geven af.
Ze maakte het zichzelf daarmee niet gemakkelijk. Vrouwen werden gezien als ‘zondagsschilders’. Ze kwamen heel moeilijk door het ‘mannennetwerk’ heen. Maar Elizabeth bouwde met behulp van haar oudere zus Louise een eigen netwerk op, dat redelijk effectief is gebleken. Het bestond voornamelijk uit familieleden en vrouwen die dezelfde opleiding hadden gevolgd. Deze bezochten de zussen regelmatig en verkochten en publiceerden Elizabeths werk in de Verenigde Staten. Vooral zus Louise wierp zich op als onvermoeibaar promotor en manager van het werk van haar zus.
In de VS was een nieuwe beweging ontstaan: de trots op de nieuwe republiek was weggezakt en de jonge Amerikaanse kunstenaars hadden meer interesse voor pittoresk Europa, de ouderdom, de tradities en de lokale gewoonten en gebruiken. In 1887 volgden Elizabeth en haar zuster Louise deze migratie en vestigden zij zich in Parijs. Ze wisten toen nog niet dat ze daar 50 jaar zouden blijven!
Zoals zo velen volgde Elizabeth les op Academie Julian, maar ze kreeg al gauw te horen dat ze haar niets meer konden leren. Ze waren bang dat haar originele stijl zou worden beïnvloed door het strenge academische realisme.
Ze mocht al snel haar werk tonen in de Société des Artistes Francais, een gerenommeerd en invloedrijk instituut. Toch nam ze een flink risico toen ze zich aansloot bij de ‘Nieuwe Salon’, een progressieve instelling die zich afzette tegen de oude gevestigde instituten. (Onder andere de beeldhouwer Rodin sloot zich ook daarbij aan.) Toch werkte dat goed uit; ze werd een ‘associé‘ en dat leverde veel publiciteit, prijzen en exposities op in de VS en in Europa.
Als je werk werd getoond in de Nieuwe Salon, hadden verzamelaars en curatoren de garantie dat het werk van hoge kwaliteit was. Bovendien was de Salon een belangrijke dealer van kunstwerken in Londen, Parijs en New York. Elizabeth kreeg zelfs zoveel waardering dat ze vaak als eerste of tweede vrouw in de geschiedenis werd opgenomen in gerenommeerde instituten in Frankrijk en de VS.
Elizabeth en Louise trokken niet veel op met hun Amerikaanse collega-kunstenaars. De zussen leefden heel sober en de uitbundige leefstijl van de Amerikanen lag hen niet erg. Zij mengden zich liever onder eenvoudige mensen en religieuzen. Ze schilderden veel op het Franse platteland en bouwden een band op met boeren en vissers door ze op allerlei manieren te helpen. En Elizabeth portretteerde voornamelijk de vrouwen en kinderen in hun dagelijks bestaan. Maar deze veelzijdige schilderes schilderde ook portretten, landschappen en stillevens.
Elizabeth Nourse – Russische Wasvrouw, Collectie Spaander.
Elizabeth werd geroemd om haar solide vakmanschap, de meesterlijke behandeling van licht en schaduw en het tonen van een emotie die nooit sentimenteel wordt. Haar schilderstijl bewoog zich tussen het impressionisme en het academisch realisme.
In januari 1889 werkte Elizabeth in de Oekraïne. Ze maakte vele schetsen en aquarellen. Maar het was onmogelijk voor Elizabeth om contact te maken met haar geliefde boeren en
ze in hun eigen omgeving te schilderen. Het was namelijk niet gebruikelijk dat landeigenaren, hun gastheren, in de boerenhuisjes kwamen. Maar ze vond een oplossing:
Ze nam boerenkleding mee naar Parijs en maakte in 1895 een ‘Russisch boereninterieur’. Zo maakte ze toch een aantal Russische schilderijen. Uit deze periode stamt het enige schilderijtje van een Russische wasvrouw in de Collectie Hotel Spaander
Voor het volgende buitenlandse bezoek reisden de zussen in juli 1892 naar Volendam. Ze huurden samen met hun vriendinnen Henriëtte en Laura Wachman, die ze nog kenden van de opleiding in Cincinnati, een huisje op de dijk. Maar de handtekeningen in het gastenboek van hotel Spaander van Louise op 27 oktober 1892 en Elizabeth op 18 augustus 1895 laten zien dat ze wel regelmatig in het hotel kwamen. En het feit dat Elizabeth een schilderijtje schonk aan Leendert Spaander geeft aan dat ze met hem een band heeft opgebouwd, ook al woonde ze niet in het hotel.
Elizabeth Nourse – Sur la Digue de Volendam
(1892), 1,57 m x 1,15m
Elizabeth en Louise bleven drie maanden in Holland en hadden een grote productie van 22 kleine en vier grote schilderijen, voornamelijk interieurs en portretten. Vooral de twee grote schilderijen ‘Sur la Digue de Volendam’ en ‘Dans l’église à Volendam’ trokken veel aandacht. Bijvoorbeeld ‘Dans l’église’ won een zilveren medaille in 1900 op de grote wereldtentoonstelling in Parijs.
Elizabeth Nourse – Dans l’église à Volendam (1892) 1,25 m.x 1,575 m.
Wij willen u het typisch mannelijke commentaar van de Amerikaanse recensent Vance Thompson op Elizabets werk op de wereldtentoonstelling, niet onthouden: “Je zou zeggen dat al deze schilderijen het werk zijn van een man; een wiens tederheid was gebaseerd op de kracht van een man. Geen Amerikaanse schilder staat zo hoog aangeschreven in Parijs als miss Nourse”.
Across the Meadows (1892) – Mère et Fillette Hollandaise (1895)
In de schilderijen ‘Across the Meadows’, dat ze ‘en plein air‘ schilderde, en het sfeervolle ‘Mère et Fillette Hollandaise’ is de invloed van het impressionisme duidelijk zichtbaar. Onder invloed van het Hollandse licht heeft ze een lichter palet van roze, groen en violet geadopteerd.
Een reactie van Charlotte Miller, medestudente uit Cincinnati op het schilderij ‘Mère et Fillette Hollandaise’: “De zachtheid van de kanten kap, de hardheid van de verweerde handen, de achtergrond van zacht groen en het gekleurde bric-à-brac in het vrolijke raam… het heerlijke licht dat door die sprookjesachtige gordijnen schijnt.”
De zussen reisden veel. In 1897 schilderden ze nog met de gezusters Wachman in Tunesië, Afrika. Verder hebben ze geschilderd in Italië, Oostenrijk, Zwitserland, Spanje en de Elzas.
Elizabeth Nourse – Les Volets Clos (1910)
1,05 m x 1,05 m
Van 1903 tot 1908 is Elizabeth zeer actief en exposeert zij veel in Europa en in de VS. Maar ze verkoopt weinig. De doorbraak komt als in 1910 het schilderij ‘Les Volets Clos’ wordt gekocht door het Ministerie voor de Fijne Kunsten voor het Museum Luxembourg. Daardoor krijgt ze veel publiciteit en wordt ze in de VS tot de groten gerekend. Rijke verzamelaars willen graag het werk van de beroemde Elizabeth Nourse kopen, maar ze willen niet die “lelijke boeren”. Elizabeth reageert daarop met: “Hoe kan ik iets schilderen waartoe ik me niet voel aangetrokken?“
Tijdens de Eerste Wereldoorlog blijven Elizabeth en Louise in Frankrijk. Ze helpen veel, maar schilderen weinig. Na de oorlog verandert veel in het kunstklimaat en Elizabeth kan daar niet in meegaan. Ze stopt met exposeren en schildert alleen nog voor haar plezier. In 1930 schreef ze: “Er is weinig in de kunst na de oorlog dat me enthousiast maakt. Ik heb helemaal niets met de laatste rages, de Kubisten en Fauves zoals ze worden genoemd.”
Ze werd nu vaak ‘de eerste vrouwelijke schilder van Amerika‘ genoemd. Daar was ze niet helemaal happy mee; ze wilde beoordeeld worden als artiest, niet als vrouw! Elizabeth wilde ook niet getypeerd worden als een schilder van vrouwen, maar dat was ze wel. Geboren met grote natuurlijke talenten, bereikte zij internationale erkenning in een tijd waarin maar weinig vrouwelijke artiesten serieus werden genomen. Zij bracht een spirituele dimensie in haar werk. Die stelde haar in staat om haar diepe persoonlijke visies tot uitdrukking te brengen. Die op schoonheid en die op het belang van het dagelijks leven en werk van gewone vrouwen die zij met veel sympathie en respect portretteerde.
Met haar hele leven was ze een bron van inspiratie voor de vele vrouwen die haar hielpen, publiceerden, bewonderden en haar werk kochten.
Louise overlijdt in 1937 op 84-jarige leeftijd. Elizabeth is gebroken en overlijdt in 1938 op 78-jarige leeftijd. Ze stierven in Parijs en werden in Frankrijk begraven. Het overgebleven werk werd verdeeld onder familie en vrienden in Cincinnati.
Het werk van Elizabeth Nourse raakte in de vergetelheid doordat het realisme uit de gratie raakte na de Eerste Wereldoorlog. Maar de belangrijkste reden daarvan was dat, tot voor kort, de kunstgeschiedenis en de kunstkritieken geschreven werden door mannen over mannelijke kunstenaars. Daardoor is moeilijk voldoende materiaal te vinden over het leven en werken van vrouwelijke artiesten.
Elizabeth is herontdekt doordat men haar schilderijen in het Cincinnati Art Museum ging onderzoeken en doordat meerdere door Louise samengestelde documentatiemappen werden ontdekt. Zij bevatten een schat aan brieven, foto’s, tekeningen en schetsen. Daardoor kon een gedetailleerd beeld ontstaan van het leven en werk van Elizabeth Nourse.
Een grote tentoonstelling in het Nationale Museum van Amerikaanse kunst in Washington en het Cincinnati Art Museum in 1983 in Cincinnati bracht het werk van Elizabeth Nourse weer onder de aandacht.
Tegenwoordig is haar werk zeer gewild door verzamelaars en wordt haar werk voor topbedragen verkocht.
Lees meer op www.artistkombinne.wordpress.com
