Hans von Hayek (1869-1940)
Hans von Hayek 1906, vissersjongen aan de haven, olieverf op doek, 80 x 60 cm, huidige verblijfplaats onbekend
Hans von Hayek werd in 1869 geboren in Wenen. Van 1886-1890 studeerde hij aan de kunstacademie van Wenen en aansluitend tot 1898 aan de kunstacademie van München.
In 1900 begon hij zijn eigen schilderschool in Dachau, waar hij tot 1915 studenten voornamelijk les gaf in plein-air schilderen, het vlot vastleggen van mens, dier en landschappen in de buitenlucht.
Hans von Hayek stond met zijn schilderschool mede aan de basis van de ontwikkeling van Dachau tot kunstenaarskolonie. Dachau werd later meer bekend door zijn oorlogsconcentratiekamp, maar is heden ten dage net als Volendam als Europees kunstenaarsdorp aangesloten bij Euro-art.
Na zijn bezoek aan Volendam werd hij in 1908 Duits staatsburger en werkte hij tijdens de Eerste Wereldoorlog als oorlogsschilder tussen de strijdende partijen. Veel van zijn kunst ging verloren door een brand in het Münchener Glaspalast in 1931 en het bombardement op zijn atelier in München in 1945. Hayek zelf was toen al overleden.
Hans von Hayek schetst als oorlogsschilder tijdens de Eerste Wereldoorlog
Door zijn succes als kunstschilder en leermeester was Hans von Hayek financieel in staat om vele studiereizen naar het buitenland te maken, waaronder een reis naar Holland. In 1906 was de bloeiperiode van Hotel Spaander als centrum van de kunstenaarskolonie Volendam tot zijn hoogtepunt gekomen. In dat jaar logeerden er maar liefst 53 kunstenaars in het hotel. Hans van Hayek kwam dat jaar ook naar Volendam om getuige te zijn van de originaliteit en puurheid van het Volendamse vissersleven. Voor een plein-air schilder als hij een waar eldorado.
Hans von Hayek 1906, olieverf op doek, 70 x 90 cm, collectie Tandheelkundig Centrum Volendam
Een jongen en twee meisjes naast hun huisje aan het Havendijkje. De schilder zit hier in het Kleiperk en schildert het laatste “pesthuisje” vanaf de achterkant. Rond 1900 stonden op het achterste deel van het Havendijkje de pesthuizen, waarin de mensen die een besmettelijke ziekte, zoals cholera, tyfus, of de pokken hadden opgelopen, een tijdelijke plek kregen, afgezonderd van de woongemeenschap, om daar verpleegd te worden. Deze verblijven stonden altijd op een afgelegen plek aan de rand van het dorp of stad. Op de achtergrond varen 2 botters de haven uit. Opvallend is het hekwerk waarmee het Kleiperk is afgesloten van het Havendijkje.
Hans von Hayek 1906, olieverf op doek, 80 x 60 cm, collectie Tandheelkundig Centrum Volendam
Een zelden uitgeschilderd of gefotografeerd stukje Volendam in 1906, de dijktrap richting de dijksloot langs de Meerzijde. Het huis rechts is tegenwoordig Café-Restaurant De Vrijheid en was toen een jeugdhonk tussen 1903 en ca. 1908. Vanaf 1908 werd het nieuwe St. Jozefgebouw in gebruik werd genomen, destijds het grootste verenigingsgebouw van Noord-Holland. Linksboven bevond zich een woon-winkelblok (tagrijn) dat eerst bezit was van de familie Keuken (schatvinder) en later van Jan Steur (familie), de vader van prof. dr. Klaas Steur. Je moest er met een trappetje naar toe want het dijktalud was niet bebouwd. Onder Jan van Bruin richting de dijksloot woonden in de twintiger jaren het echtpaar Jan van Anne en hullenstijfster Skelige Hille. Daaronder woonde Gesie Kijkuit, ook hullenstijfster en daar weer onder bij de sloot Jan en Kees (was spastisch en sprak raar) van de Dronken. Jan en Kees hadden samen een pulenbedrijfje waar ze met een schouw, die altijd voor de deur lag, naar toe gingen.
Rechtsboven kwam na het gebruik als jeugdhonk in gebruik bij de Van Wouters (Lutineschat), die er woonden en werkten. Crelis Molenaar Patat was familie en kreeg zo later zijn snackbar daar . Opvolger bar De Lutine herinnerde er later aan hoe de familie volgens de overlevering aan veel geld was gekomen.
Foto ca. 1902. Op de voorgrond de aanlegvlondertjes en rechts het kleine huisje met schuin afdakje en bewoonster zoals op het schilderij uit 1906 weergegeven. Op de achtergrond de brug die het Spieringpad verbond met de Meerzijde. Links het fraaie trekjacht van Edammer Gerrit Duif dat sinds 1919 in het Scheepvaartmuseum wordt bewaard.
Lees meer op www.artistkombinne.wordpress.com
