In juli 1945, enkele maanden na de officiële bevrijding van Nederland en de ontvangst van Canadezen en Britten op het Noordeinde in Volendam, vierde het dorp op een meer uitgebreide wijze nogmaals het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het Spoorplein speelde een centrale rol in deze vieringen die zowel de vreugde van de vrijheid als de herdenking van moeilijke jaren belichaamden.
Op 14 juli begonnen de festiviteiten met een kerkelijke viering, gevolgd door optochten door het hele dorp. Kinderen trommelden op zelfgemaakte trommels, terwijl ze door versierde straten trokken, en de volwassen optocht, die later op de dag volgde, deed sterk denken aan de carnavalsoptochten uit het zuiden van Nederland.
Mensen waren verkleed en trokken te voet, te paard en op praalwagens door het dorp, met een eerbetoon aan Zweden voor hun voedselhulp tijdens de laatste oorlogsmaanden.
s Avonds veranderde het Spoorplein in een bruisende feestlocatie, waarbij naast gelegen café van Jan Motje gesloten was. Uit respect voor de overledenen werd er geen alcohol geschonken. Op het Spoorplein verzamelden dorpsbewoners en geallieerde soldaten zich om samen te dansen en te zingen op de klanken van het lokale fanfarecorps en de bigband “Thoom Dekker and his Boys”. Er werd een groot houten dansplateau gebouwd, waarop jong en oud zich uitleefden.
De festiviteiten strekten zich uit tot 15 juli, toen het dorp werd gevuld met sportwedstrijden en een kermis. De zweefmolen en draaimolen in de Conijnstraat brachten extra vrolijkheid voor de kinderen. De sportactiviteiten sloten af met een wedloop door het hele dorp, die eindigde op het Spoorplein. Het feest werd uiteindelijk afgesloten met een vuurwerkshow.
Naast alle feestvierende Volendammers legde de fotograaf ook een marineofficier met een lange baard vast. Deze opvallende verschijning was luitenant-ter-zee J.F. van Dulm uit Den Helder, die een bijzonder bewogen oorlog achter de rug had. Na de Duitse invasie in 1940 vluchtte hij halsoverkop naar Engeland met zijn nog niet afgebouwde onderzeeboot Hr. Ms. O21. Tijdens de oorlog zou hij vrijwel onafgebroken in actie zijn. Met de O21 bracht hij in Europese en Indische wateren tien vijandelijke schepen tot zinken, het meeste van alle Nederlandse onderzeeboten.
Wat bracht deze man na de bevrijding echter naar Volendam? Naast marineofficier was Van Dulm een fervent filmmaker en had hij een grote interesse in de visserij. In de jaren dertig was hij regelmatig in Volendam te vinden om het reilen en zeilen aan boord van de kwakken vast te leggen. Hierbij heeft hij ongetwijfeld vele vriendschappen gesloten, en na vijf jaar oorlog was een weerzien eindelijk mogelijk. Op de foto is te zien hoe een groep Volendammers aandachtig naar de officier luistert, en ook zij zullen ongetwijfeld veel verteld hebben over hun oorlogsjaren. Een groter contrast in de manier waarop zij de oorlog hebben meegemaakt is moeilijk voor te stellen.
Op 20 tot en met 22 juli 1945 speelde in het St. Jozefgebouw de revue ‘Wat ’n tijd toch!’ met rake komische sketches over allerlei dorpse oorlogsperikelen. Het stuk was voorzien van dansscènes en aardige liedjes. Door een unieke combinatie van concentratie, inlevingsvermogen en taalvaardigheiden bleek Pé Mühren (1915-1998) in staat om deze oorlogsrevue te schrijven en in te studeren. Hij had deze complete revue in korte tijd geschreven, nadat hij eerder samen met zijn broer Jan Mühren een tiental liedteksten en verschillende toneelschetsen had opgesteld voor een herdenkingsavond van de L.K.P.-afdeling Waterland. L.K.P. stond voor Landelijke Knok Ploeg, de landelijke naam voor de ondergrondse (verzetsbeweging).
In de jaren daarna is Volendam verder ontwikkeld. Het Spoorplein en het aansluitende Dril werd tussen 1947 tot en met 1954 gebruikt als kermisterrein. Daarnaast werd in de jaren 1954 -1956 gestart met de bouw van de viaduct om het verkeer naar de dijk te verbeteren. De bouw van de viaduct ging niet zonder slag of stoot. In 1955 viel de heistelling om en veroorzaakte veel schade. Een aantal huizen liepen hierdoor flinke schade. Het is een wonder dat er geen gewonden zijn gevallen.
Nadat de bouw van de viaduct werd voltooid heeft het Spoorplein een andere uitstraling gekregen. Maar met kermis is het Spoorplein nog steeds een verzamelplein waar mensen samen feest vieren.
Met dank aan bijdrage Tim de Boer over marineofficier Van Dulm
Overige bronnen:
https://www.edam-volendam.nl/geschiedenis-van-de-kermis-volendam;
https://www.nieuw-volendam.nl/mijmeren-over-oorlog-armoede-en-bevrijding/;
Wereldoorlog in het dorp Volendam door Piet en Evert Koning, Museumjaarboek 2010;
Op het ritme der golven, Een muzikale reis door Volendam’s verleden door Jan Kes (1936-2019), De Alk, 2004;
Foto’s juli 1945: Nationaal Archief (Andriesse, Emmy / Anefo).
Lees hier meer over Teunis van Essen
Steun Stichting het Burgerpad voor de onderhoud van de route met een bijdrage op NL90 RABO 0387 2041 99