Leven en werk in Volendam
De Zweedse kunstschilder Ivar Kamke werd in 1882 in Stockholm geboren als de zoon van een onderwijzersechtpaar van Duitse afkomst. Reeds tijdens zijn studie aan de kunstacademie in Stockholm blonk hij uit in het schilderen van portretten en figuren.
In 1903 maakte Kamke een reis met zijn oom door Europa. Hij bezocht Volendam in augustus van dat jaar. Op Koninginnedag stuurde hij de hieronder afgebeelde ansichtkaart naar huis, waarin hij schreef dat er heel veel kunstenaars in Volendam waren.
De Zweedse kunstschilder Ivar Kamke werd in 1882 in Stockholm geboren als de zoon van een onderwijzersechtpaar van Duitse afkomst. Reeds tijdens zijn studie aan de kunstacademie in Stockholm blonk hij uit in het schilderen van portretten en figuren.
In 1903 maakte Kamke een reis met zijn oom door Europa. Hij bezocht Volendam in augustus van dat jaar. Op Koninginnedag stuurde hij de hieronder afgebeelde ansichtkaart naar huis, waarin hij schreef dat er heel veel kunstenaars in Volendam waren.
De schilder Frits Thaulow in een van de ateliers van Hotel Spaander, omgeven door schilderijen van Ivar Kamke.
Ivar Kamke schilderde veel ‘en-plein-air’, in de open lucht. Dat is te zien op twee foto’s van hem aan het werk. De eerste is genomen op het Noorder Havendijkje. Kamke is zelf ‘even weg’, maar het schilderij is wel degelijk van hem. Op deze foto is ook te zien dat hij in de buitenlucht de eerste opzet van het schilderij maakte, maar dat hij het in het atelier verder uitwerkte. Let op de achtergrond, die is in het definitieve schilderij aangepast.
Schilder Kamke is even weg… (Collectie Lieveland De Rijp)
Het uiteindelijk resultaat. (1908, Collectie Zuiderzeemuseum)
Overigens, dit schilderij is door nog een andere verandering bijzonder. Om zijn compositie te verbeteren liet Kamke het doek aan de onderzijde met 18 cm verlengen. Op de foto is dat goed te zien, want die strook is daar nog onbeschilderd. In de verf van het gigantische werk van 140 x 123 cm is de naad van het aangenaaide stuk doek duidelijk te zien, hij loopt dwars door de klomp van de vrouw. De techniek van het verlengen werd in die tijd vaker gebruikt.
Ook het schilderij op de tweede foto waarop Kamke onderaan de dijk staat te schilderen, is veranderd. Op de bijgevoegde foto staat een kleinere versie afgebeeld. De opbollende lakens in de wind staan erop, maar de compositie van de figuren is licht gewijzigd.
Ivar Kamke schilderend ‘en-plein-air’ onder aan de dijk.
Ivar Kamke, Verkleinde versie van het uiteindelijk resultaat. (1907, Collectie Lieveland De Rijp)
Tijdens zijn verblijf in Volendam van 1906 tot en met 1909 heeft Kamke zijn manier van werken ontwikkeld van een realistische naar een lossere, meer impressionistische schilderstijl.
Links: Kamke’s vroegere werk in Volendam (1906, Particulier bezit)
Rechts: Kamke’s latere werk in Volendam (1909, Particulier bezit)
Kamke perfectioneerde het ‘nat-in-nat’ schilderen, dat hij op de kunstacademie had geleerd, en wat ook bijdroeg tot die lossere schilderstijl. (Zie de hierna volgende paragraaf.)
Natuurlijk werd ook hij geïnspireerd door de vele schilders die in Hotel Spaander aan het werk waren. De confrontatie met zoveel verschillende schilderstijlen daagde hem uit om te experimenteren en zijn stijl te vernieuwen.
Dat Ivar Kamke zeer vriendschappelijk omging met de in Volendam aanwezige schilders blijkt uit een alinea uit een brief die de Nederlandse schilder Willy Sluiter schreef op 9 december 1908 naar Leendert Spaander: “En is Kamke nog in Volendam? Zeg hem dan dat hij een stinkert is en vraag hem waarom hij die duimstok niet terugzendt, die hij van mij heeft geleend en daar heb ik een briefkaart over geschreven en toch hoor ik niks van die lelijke Zweed.”
In 1909 zette Kamke zijn ‘Europatour’ voort. Hij vertrok naar Parijs. Hij verbleef een jaar in de kunstenaarskolonie Dachau waar hij zijn vrouw, de schilderes Käthe Friman, ontmoette, reisde door naar Algiers, Spanje en Engeland en keerde in 1912 in Stockholm terug.
Kamke maakte daarna vooral naam als portretschilder, van onder anderen koning Gustav V en Benito Mussolini. Hij was een zeer gewaardeerd lid van diverse kunstenbonden en ontving vele internationale onderscheidingen. Tijdens een tentoonstelling in Buenos Aires in 1910 behaalde hij een gouden medaille met een schilderij van de Volendammer visafslag.
Ivar Kamke, zelfportret, 1909
Ivar Kamke overleed in 1936, 54 jaar oud. Vele werken uit zijn Volendamse periode zijn in het bezit van particuliere verzamelaars in Volendam.
‘Nat-in-nat’ schilderen nader verklaard
Ten tijde van het Impressionisme gingen de kunstschilders naar buiten om ‘en-plein-air’ te schilderen. Ze streefden ernaar om met snelle streken een “impressie” van het landschap neer te zetten.
De traditionele schilderwijze van glaceren, van laag over laag verven waarbij de onderliggende lagen volkomen droog moesten zijn, voldeed niet meer. Dat duurde allemaal veel te lang! Daarom werd de methode van nat-in-nat verven toegepast, waarbij nieuwe verf wordt toegevoegd aan voorafgaande lagen nog natte verf.
De moeilijkheid van nat-in-nat verven is dat kleuren soms ongewenst mengen en zo minder fris en sprekend worden. Een voordeel is het effect van mooie kleurovergangen die bij de glaceertechniek moeilijk te realiseren zijn. Ook Ivar Kamke experimenteerde met de nat-in-nat techniek.
In 1908 schilderde Ivar Kamke in Volendam het hieronder afgebeelde, prachtige portret van ‘Bebbetje’, ofwel ‘Bebbe’, zoals hij in Volendam werd genoemd en bekend stond. Zijn officiële naam was Hein Kwakman.
Ivar Kamke, Hein Kwakman ‘Bebbetje’, (1908, Particulier bezit)
Hein werd geboren op 29 juni 1833 en was van beroep visventer. Op 10 juli 1864 trouwde hij met Trijntje Stavenuiter, bijgenaamd ‘Trijn van de Karper’ (1839-1912). Zij woonden Wijk Vll, nummer 429; dat werd later Meerzijde 33, waar we vroeger boodschappen haalden bij Pannekeet.
Uit het huwelijk van Hein en Trijntje werden negen kinderen geboren, vier jongens en vijf meisjes. Twee van de jongetjes zijn als baby overleden. Van de overige zeven kinderen zijn alleen de oudste twee, ‘Jaap van Bebbetje’ en ‘Aal van Bebbetje’, getrouwd. De anderen bleven ongehuwd. Hein Kwakman overleed op 15 oktober 1918; hij werd 86 jaar, een respectabele leeftijd!
Heins dochter ‘Aal van Bebbetje’ trouwde met Willem Voortman en ging in Monnickendam wonen. Of daar ook Voortmannen rondlopen die nakomeling zijn van ‘Bebbetje’, is niet bekend.
Heins zoon ‘Jaap van Bebbetje’ trouwde in januari 1893 met Aaltje Tromp; haar ouders waren in 1859 van het eiland Schokland gekomen. Jaap Kwakman ‘van Bebbetje’ werd geboren op 21 april 1864 en overleed op 28 januari 1899, op slechts 34-jarige leeftijd.
Uit het huwelijk van ‘Jaap van Bebbetje’ en Aaltje Tromp werden twee kinderen geboren, een zoon en een dochter. De zoon is slechts acht jaar oud geworden. Via Klaasje Kwakman, de enige dochter van ‘Jaap van Bebbetje’, zijn de leden van de familie Koning, van ‘Slappe Thaam’, directe nakomelingen van Hein Kwakman, de man op het schilderij.
Aaltje Tromp, toen de weduwe van ‘Jaap van Bebbetje’, hertrouwde in mei 1906 met de weduwnaar Pieter Schilder, ‘Pieter van Kil’. Uit dit huwelijk werd Bruin Schilder, ‘Bruintje Pé’, geboren, de grondlegger en jarenlang hoofdredacteur van ons aller weekblad ‘NIVO’ (Nieuw Volendam).
Hein Kwakman, ‘Bebbetje’ (1833-1918), verdiende de kost als visventer. Hij kocht zijn vis bij de groothandelaren aan de afslag, misschien ook wel direct van de botters. ‘Bebbetje’ liep met een juk op zijn schouders, waaraan aan weerskanten een mand hing waarin hij de vis vervoerde.
Visventer Hein Kwakman, ‘Bebbetje’, met zijn juk en manden.
Hein ventte langs de boerderijen in de omgeving, alles lopend. Soms moest hij wat verder, om van zijn vis af te komen en daarmee voldoende geld te verdienen.
Telegram van Leendert aan Willemien, een vreemde zaak!
Op 15 september 1905 bezocht de toenmalige koningin-moeder Emma Hotel Spaander met een heel gezelschap van notabelen en met haar dochter Wilhelmina. Emma’s naam prijkt ook in een van de eerste gastenboeken. Leendert Spaander was natuurlijk zeer vereerd en zond na afloop een telegram naar zijn dochter Willemien, die in Brielle woonde.
Het telegram van Leendert Spaander aan dochter Willemien
Leendert heeft hen ook de ‘oude kamer’ laten zien. Daarmee bedoelt hij waarschijnlijk Kamer 1. Deze kamer met antieke haard en bedstede had hij speciaal ingericht voor de kunstschilders. Die kon dan als achtergrond dienen voor hun schilderijen. Deze kamer kan men nog steeds boeken in het hotel en zich ruim honderd jaar terug wanen in een oud- Volendams interieur.
Echter, vreemd is dat Leendert in zijn telegram Emma de koningin noemt, terwijl haar dochter Wilhelmina al in 1898 op 18-jarige leeftijd tot koningin gekroond was. Wilhelmina is geboren op 31 augustus in 1880, dus ze was tijdens haar bezoek aan Volendam in 1905 al 25 jaar!
Het blad in het gastenboek van Hotel Spaander is geheel gewijd aan Emma en het vorstenpaar. Er staat niet eens een handtekening van koningin Wilhelmina op! Volgens de tekst van het telegram was Wilhelmina echter wel aanwezig en heeft Leendert haar zelfs rondgeleid.
Wat heeft Leendert bezield om de echte koningin te negeren? Weet U het ?
Wie zijn dit? Help ons!
De kunstenaars die in Volendam gewerkt hebben, gefaciliteerd door de familie Spaander vanuit hun hotel, hebben Volendam niet alleen op de kaart gezet als kunstenaarskolonie.
Het ontstaan van de kunstenaarskolonie Volendam leidde ook tot wereldwijde bekendheid van het dorp Volendam. Sterker nog, het gezicht van Volendam werd daardoor zelfs wereldwijd het beeld van Nederland. En dat leidde weer tot het ontstaan van een bloeiende toeristenindustrie in Volendam. Echter, een niet minder belangrijk resultaat van het vastleggen van het Volendam van die jaren, is het ontstaan van een cultuurhistorisch beeld van het Volendam van die tijd.
Stichting Artist Kom Binne houdt zich daarom niet alleen bezig met kunsthistorische bestudering van kunstenaarskolonie Volendam. Ook aan de iconografie, de onderwerpen en hun betekenis, besteden wij veel aandacht. Reden waarom wij in onze nieuwsbrieven ook steeds aandacht besteden aan de personen die afgebeeld zijn op de vele kunstwerken uit die tijd.
Links: Ivar Kamke, (1906, Particuliere collectie)
Rechts: Ivar Kamke, (1907, Particuliere collectie)
Daarom vragen wij u ons te helpen bij onze zoektocht naar de namen van de twee hierboven afgebeelde personen. De persoon rechts afgebeeld op de twee bovenstaande schilderijen, menen wij ook te herkennen rechts op de onderstaande foto.
Hein Kwakman, “Bebbetje”, op de voorgrond.
Maar wie is de persoon rechts op deze foto?
Weet u wie die twee personen zijn? Mail het dan a.u.b. naar redactieakb@gmail.com. Wij zullen u er erg dankbaar voor zijn.
Lees meer op artistkombinne.wordpress.com
