Jan Willem ‘Willy’ Sluiter (1873 – 1949)
De keuze van de naam ‘Jan Sluiterstraat’ in Volendam heeft tot veel verwarring geleid, omdat een beroemde tijdgenoot en schilder bijna dezelfde naam draagt. Deze Jan Sluijters (1881 – 1957) had wel ongeveer dezelfde schilderstijl als Jan Willem Sluiter en schilderde ook in vissersdorpen, maar Jan Sluijters experimenteerde veel meer en heeft daarmee meer roem verworven. De Jan Sluiterstraat is dus vernoemd naar Jan Willem Sluiter, beter bekend onder de naam ‘Willy Sluiter’, de naam waarmee hij ook zijn werk signeerde. 1
Een foto van een jongere en een zelfportret van een oudere Willy Sluiter.
Willy Sluiter kwam heel vaak in Volendam en heeft daar enorm veel schilderijen en vooral tekeningen gemaakt. Hij was een grote sfeermaker en heeft in zijn tekeningen vooral het vrolijke leven van de schilders in Hotel Spaander vastgelegd.
Voorbeelden van karikaturen, waarmee Willy Sluiter de draak stak met zijn collega-kunstenaars.
1 Behalve zijn vroege werk dat hij signeerde met ‘J.W. Sluiter’.
In zijn schilderijen worden de Volendammers veelal afgebeeld aan het werk, maar vooral uitbundig kermis vierend.
Willy Sluiter, Ochtend op de Zuiderzee, olieverf op doek, 100 x 120 cm, Collectie Hotel Spaander Volendam.
Sluiter kon de Volendammers goed typeren, wat ook blijkt uit het volgende citaat van Veurman uit 1979: “…Wanneer men deze afbeeldingen met Volendammers bekijkt, verrassend en verkwikkend zoveel kreten van bijval te horen, de herkenning. De bijnamen schallen en er moeten typerende bijzonderheden worden verteld.”
Willy Sluiter, Impressies van de Volendammer Kermis.
Het is uniek zoals Sluiter de feestvierende Volendammers weergaf en het is opmerkelijk dat hij bij deze gelegenheden aanwezig was. Blijkbaar was hij een vertrouwde gast! Op zijn kermistaferelen is de opmerking van de criticus Dekker uit 1952 goed van toepassing: “Willy Sluiters kunst is er een van blijde kleuren, van lente-vergenoegde levensvreugde…” Hij sloot vriendschap met de stoere Volendammer vissers en schone dames als Hille Butter die hij met veel liefde portretteerde.
Willy Sluiter, Portret van Hille Butter, – Willy Sluiter, Oude Visser, 1917,
1917, pastel, 46,5 x 35,5 cm, olieverf op doek, 50,5 x 41 cm, Collectie Kunsthandel Smit Ommen. Collectie Zuiderzeemuseum.
Ook de haven van Volendam legde hij meer dan eens vast, op uiteenlopende en vaak verrassende manieren die zijn schilderachtige virtuositeit bewijzen. Dat komt vooral tot uiting in de vaak grote schilderijen van waterspiegelingen in de haven.
Willy Sluiter, Wassende Vrouwen aan de Haven van Volendam, 1910, olieverf op doek, 80,5 x 100 cm.
Willy Sluiter, Moeder en Dochter aan de Haven, olieverf op doek, 65 x 80 cm, Particuliere collectie Volendam.
Meer voorbeelden van Willy Sluiters haventaferelen met de voor hem zo typerende waterweerspiegeling.
Met zijn Volendamse werken is Sluiter bepaald succesvol. Zijn typering van de Volendamse vissersvrouw in klederdracht wordt zelfs een algemeen bekend beeld, ook al omdat hij het type vaak in zijn reclamewerk gebruikt.
Willy Sluiter start zijn loopbaan als kunstenaar in Dordrecht en Zwijndrecht, waar hij opgroeit als de zoon van een notaris. Zijn artistieke talent wordt al snel opgemerkt op het Gymnasium en hij krijgt dan ook het advies naar de kunstacademie te gaan. Zijn vader ziet echter voor hem meer een toekomst als notaris. Maar omdat Willy daarmee alleen akkoord gaat onder de voorwaarde dat hij de akten mag illustreren met boerenkoppen, wordt het toch de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Hij sluit deze studie af in 1892 en ontvangt een zilveren rijksmedaille voor de beste leerling in de categorie ‘Tekenen naar naakt levend Model’. Toch wil Willy zich verder ontwikkelen en volgt in de winter van 1893/1894 een cursus aan de Haagse Academie van Beeldende Kunsten in ‘handtekenen naar model, voorwerpen en klein pleister’.
Willy Sluiters typering van de Volendamse vissersvrouw in klederdracht wordt een algemeen bekend beeld, ook al omdat hij het type vaak in zijn reclamewerk gebruikt.
Willy Sluiter ontwikkelt zich tot een zeer veelzijdig kunstenaar die op vaak zeer vakkundige en karakteristieke wijze de wereld om zich heen verbeeldt. Hij beperkt zich niet qua onderwerp en evenmin qua techniek. Naast olieverfschilderijen van Katwijk, Volendam en Laren vervaardigt hij ook pastelportretten en humoristische tekeningen. “Sluiter schenkt van nature gaarne zijn aandacht aan den grappigen kant van de dingen om ons heen en zijn gegeven wondertalent van vliegensvlug krabbels maken, gelijkenissen treffen en zelfs chargeeren.” Dat tekentalent exploiteert hij met het maken van affiches, reclameboodschappen en politieke prenten voor het blad ‘De Ware Jacob’.
Meer kermistaferelen van Willy Sluiter.
In zijn schilderijen stelt Sluiter geen misstanden aan de kaak. Hij zoekt de monumentaliteit, het stoere en het bonkige en benadert al zijn onderwerpen vanuit een schilderkundig standpunt. Dat komt hem vaak op het verwijt van weinig diepgang in zijn schilderijen te staan. Toch was er gedurende zijn hele loopbaan een goede verstandhouding tussen hem als kunstenaar en zijn publiek en was hij vanaf zijn eerste tentoonstelling succesvol.
Willy etaleerde een karaktereigenschap die mede doorslaggevend was voor zijn carrière: Hij was een aimabele man, gemakkelijk in de omgang en bereid om zijn organisatorische kwaliteiten in te zetten voor het culturele leven en de nodige tijd te investeren in zakelijke en vriendschappelijke contacten. In 1893 werd hij bestuurslid van de schildersvereniging Pictura in Dordrecht en het schilderkundig genootschap Pulchri Studio in Den Haag.
Willy Sluiter, Visserman met Zuidwester, 1931, olieverf op doek, 100 x 80 cm, Collectie Hotel Spaander Volendam.
In Den Haag ontmoette Willy belangrijke schilders als Taco en Hendrik Mesdag en Willem Roelofs. Ook opende Théophile de Bock met zijn achtergrond van Barbizon en de Haagse School hem de ogen voor nieuwe ontwikkelingen in de schilderkunst. Dat stimuleerde Sluiter om naar het kunstenaarsdorp Heeze te trekken. Nog later verhuisde hij naar Scheveningen, bouwde hij een huis in Katwijk en was hij vaak aan het werk in Volendam en Laren.
Vanaf de jaren 20 grossierde Sluiter in internationale onderscheidingen. In 1916 verhuisde hij naar Den Haag en schilderde hij portretten en de vrijetijdsbesteding van de society aldaar. Zijn roem drong door tot het koninklijk huis en hij schilderde ook van hen een aantal portretten.
Twee tekeningen van Sluiter, gemaakt voor de uitgifte van ‘Kunstpostkaarten’.
Tijdens de oorlog kwam Sluiter als bestuurslid van Pulchri in de problemen, toen zij zich moesten inschrijven in de Kultuurkamer. Aanvankelijk wilde hij aftreden, maar hij werd zodanig onder druk gezet dat hij toch aanbleef als voorzitter. Dat werd hem na de oorlog niet in dank afgenomen. Ondanks dat alles bleef hij doorwerken. De belangstelling voor zijn werk verflauwde echter vanwege de opkomst van nieuwe stromingen in de schilderkunst waarmee Sluiter geen affiniteit had.
Willy Sluiter, Paling schoonmaken, 1909, pastel, 38,5 x 30 cm, Particuliere collectie.
Willy Sluiter overlijdt in 1949. Na zijn dood werd de stilte rond zijn figuur en werk alleen maar groter. In 1976 werd over hem geschreven dat hij “geen kunstenaar was die de ontwikkeling in de schilderkunst heeft bepaald die we tegenwoordig menen te zien”. Hij ging de geschiedenis in als de vertegenwoordiger van de laat 19e-eeuwse Hollandse schilderkunst en kreeg daarom geen aandacht van de vooral op vernieuwing gerichte kunstgeschiedenis: “In zijn tijd een succesvol schilder, met veel sociale contacten binnen het culturele leven, maar ook iemand wiens naam men nu vergeefs zal zoeken in de meeste kunstgeschiedenis boeken.”
Maar in 1999 werd in Dordrecht en Volendam een grote tentoonstelling, ‘Willy Sluiter, Gentleman-Kunstenaar’, georganiseerd. Dat heeft de belangstelling voor zijn werk wel weer aangewakkerd.
“Sluiter schenkt van nature gaarne zijn aandacht aan den grappigen kant van de dingen om ons heen en zijn gegeven wondertalent van vliegensvlug krabbels maken, gelijkenissen treffen en zelfs chargeeren.”
Bronnen:
Wie was Pieter Bond, bijgenaamd ‘Kanepiet’?
Willy Sluiter, Oude Volendammer ‘Kanepiet’, 1911, pastel, 54,5 x 38,5 cm, Collectie Zuiderzeemuseum.
Pieter Bond, ‘Kanepiet’, afgebeeld op bovenstaande prachtige pasteltekening van Willy Sluiter uit 1911, was een zoon van Crelis Bond, ‘Ouwe Kaantje’, en Aaltje van Vlaanderen. Hij werd geboren op 2 november 1848.
‘Kanepiet’ kreeg zijn bijnaam via zijn grootmoeder Aaltje Kaan. De naam Kaan is in Volendam slechts enkele generaties een officiële familienaam geweest, maar is in de loop der jaren uitgestorven geraakt. Als bijnaam is deze wel nog steeds in gebruik, met name bij de familie Schilder ‘Kaan’. Ook zij stammen af van diezelfde Aaltje Kaan.
Pieter Bond, ‘Kanepiet’, was visser van beroep en voer met de VD 9. Op 28 juni 1874 trouwde hij met Neeltje Zwarthoed (1851 – 1921). Zij woonden aan de Meerzijde, tegenover het Brijkie en rechts van het zogenaamde ‘Kanepietensteegje’, dat zijn naam als vanzelfsprekend te danken heeft aan ‘Kanepiet’. Deze steeg vormde een verbinding tussen de Meerzijde en de Sijmen Molstraat erachter. Uit het huwelijk van Pieter en Neeltje werden negen kinderen geboren. Daarvan waren twee jongens, zes meisjes en één kind kwam levenloos ter wereld.
‘Kanepiet’ met enkele van zijn kleinkinderen.
Pieter Bond, ‘Kanepiet’, overleed op 11 januari 1915; hij werd 66 jaar oud.
Lees meer op www.artistkombinne.wordpress.com
