Kunstenaars logeerden jarenlang op de Edammerweg

Zoektocht naar Pension Veldhuizen
Er zijn maar weinig mensen die het weten, maar in het pand Edammerweg 8, momenteel het onderkomen van lingeriezaak Dreamstyle, hebben vroeger diverse beroemde kunstenaars gelogeerd. Nog net vóór 1900 begon Frits Veldhuizen, kort daarvoor uit Hansweert (Zeeland )gekomen, in het beeldbepalende afgeplatte pand zijn zeilenmakerij annex touwsplitserij. Al tijdens de Eerste Wereldoorlog zag Veldhuizen de Zuiderzeeafsluiting aankomen en hij en zijn vrouw Guurtje Smit veranderden het pand in stappen van een zeilenmakerij in een café-restaurant-pension.

Nadat Frits Veldhuizen in 1948 overleed bleef het pand nog enige jaren in gebruik als café, waarna Jozef Tol en zijn vrouw Nel er een winkel in startten en ook de pensionfunctie nog jaren in stand hielden.

De zeilenmakerij van Frits Veldhuizen op een ansichtkaart verstuurd in 1914. Op het uithangbord is met een loep te lezen: Zeilmakerij, Handel in Scheepsbehoeften.

Twee jaar later, tijdens de watersnood van 1916. De brug staat open en met bootjes proberen mensen de ondergelopen huizen te bereiken. Tussen de bovenramen van het pand van Frits Veldhuizen is duidelijk het woord PENSION te lezen. In de kelder nog zeilenmakerij, maar de stap richting horeca was gezet.

Stichting Artist Kom Binne op zoek naar informatie
Omdat het pand Edammerweg 8 een belangrijke functie heeft gehad als logeeradres in de bloeiperiode van Volendam als kunstenaarskolonie, is de Stichting Artist Kom Binne op zoek naar informatie, foto’s, voorwerpen en kunstwerken betreffende het pand, de gebruikers, de eigenaren en de kunstenaar logés. Een schat aan informatie bevat o.a. het gastenboek van het pension dat door het Volendams Museum wordt beheerd. Wij hopen ook daaruit nog meer nieuws te kunnen verkrijgen omtrent Volendam als kunstenaarsdorp. Elke informatie, hoe klein ook, is ons welkom. Schrijf, bel of mail ons op onderstaande adressen en nummers.

Franz Theodor Türcke (Duitsland 1877-1957), olieverf op doek, 54 x 70 cm, 1904.Collectie Tandheelkundig Centrum Volendam

Op bijgeplaatst schilderij van Franz Türcke is links van het midden het latere Pension Veldhuizen te zien. Het karakteristieke pand heeft al zijn platte dak, later zou er nog een etage bovenop worden gebouwd. Links is een zeilschuitje te zien dat in de destijds nog doorgaande route langs de Edammerweg vaart. Op de voorgrond is drassig weiland te zien, het Dril werd niet voor niets zo genoemd. De woningen van de Calkoengracht zouden een jaar later worden gebouwd. Rechts de huisjes van het Dril met enkele eendenhokken. In de lucht een grote maan bij zonlicht, de onzichtbare zon werpt schaduwen op de huisjes van de Edammerweg. Met vorm en plaats van de nog kleine Vincentiuskerk is wat fantasie toegepast, het kerkje werd in 1908 flink verbouwd.

Franz Türcke was een leerling van de vermaarde Duitse kunstenaar Friedrich Kallmorgen, die tussen 1889 en 1913 meerdere malen in Hotel Spaander verbleef.

Beeldhouwer Albert Termote (1887-1978) was een beroemde gast inPension Veldhuizen.

Belgische kunstenaar verwerft landelijke bekendheid in Nederland
Nadat Albert Polydor Termote zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent in 1914 had afgerond met een gouden medaille, brak de Eerste Wereldoorlog uit en vluchtte hij naar Engeland. Een jaar later kwam hij als vluchteling in Amsterdam terecht en daar studeerde hij tot 1918 verder aan de Rijksacademie onder leiding van Jan Bronner. Van 1918 t/m 1922 werkt en woont Termote in Volendam, daarna verhuist hij naar Voorburg op aanraden van kunstschilder Jan Bakker, die ook in Volendam werkzaam was. Tot zijn 85ste werkte Termote in zijn atelier te Voorburg en hij was tijdens zijn werkzame leven ook docent aan de Koninklijke Academie in Den Haag. In 1932 verwierf Termote het Nederlands staatsburgerschap, en in 1951 won hij de Jacob Marisprijs voor zijn beeldhouwwerk. In 1959 sloeg paus Johannes XXIII hem tot ridder in de Orde van Gregorius de Grote in de Civiele Klasse voor zijn religieus werk. Werk van Albert Termote bevindt zich o.a. in het Rijksmuseum Amsterdam, Kröller-Müller Museum, Stadsmuseum Leidschendam-Voorburg, Gemeentemuseum Den Haag, Zuiderzeemuseum en Volendams museum.

In Volendam begon de loopbaan van Albert Termote
Aan het einde van de oorlog brengt Termote van zijn zuinig opgespaarde zakgeld een vakantie door in Volendam. Hij gaat rond in het dorp en hij voelt zich thuis. Dan waagt hij de sprong om, zonder dat hij een opdracht in het vooruitzicht had, zich zelfstandig in Volendam te vestigen.
In die eerste jaren in Volendam kon hij in eigen levensonderhoud voorzien, door het werk te verrichten dat hij bij uitstek beheerste – de ambachtskunst van de houtsnijder. Hij sneed kleine figuurtjes, een 25 tot 30 cm hoog, uit palmhout, vruchthout en lindenhout, houtsoorten die makkelijk te snijden waren. De Volendammers stonden voor hem model en hij vond zijn kopers soms onder de “vreemdelingen” in het dorp, in die tijd de dagjesmensen uit Amsterdam.
Uit artistiek oogpunt bezien waren deze werkjes misschien niet altijd even interessant, maar het kundig en eerlijk vakwerk dat hieruit sprak gaf de beeldjes een bekoring, die de houtsnijder onder zijn werk moet hebben ondervonden.

Termote woonde eerst in Pension Veldhuizen
Net als in hotel Spaander logeerden ook in Pension Veldhuizen vele kunstenaars. Bij pension Veldhuizen vond dit plaats in de periode 1915-1940. In 1918 vestigde Albert Termote zich in eerste instantie in Pension Veldhuizen en raakte goed bevriend met Frits, zijn vrouw Guurtje Smit, hun dochter Jannette (later moeder van Dina, Frits en Theo Sterk) en zonen Hans en Anton. De familie Sterk is nog in het bezit van een gipsen afgietsel van het hoofd van opa Frits Veldhuizen, in 1918 door Albert Termote vervaardigd. Termote en zijn vrouw Lucie Leonárd zijn in 1919 in Volendam voor de kerk getrouwd. Jannette Veldhuizen en haar toekomstige echtgenoot Dorus Sterk uit Lemmer zijn destijds als getuige opgetreden.

In 1920 betrekken Albert en Lucie Termote een woning in Wijk VII, nummer 538, later Berend Demmerstraat 26 genoemd. Ook de kunstschilders Teun van Essen (tot 14 juli 1920) en A.P. Schotel (van sept 1925 tot aug. 1927) hebben op dit adres gewoond. Tijdens hun verblijf in de Berend Demmerstraat wordt in 1921 zoon Robert Termote geboren. Na A.P. Schotel hebben op dit adres de families Tuijp (Stoelenmatter) en Lauw Stroek (Rus) met Trijntje Bibber en hun gezinnen gewoond

Volendams beeldhouwwerk in de olie gezet door Jannette Veldhuizen

Jannette Veldhuizen werd door Termote altijd gevraagd om de houten beeldjes, nadat ze gesneden waren, in de olie te zetten waardoor het hout zijn tekening liet zien. Later kreeg Jannette hiervoor de beloning in de vorm van een uit hout gesneden beeldje, “Lange Hille met kerkboek” genaamd. Jannette heeft het beeldje in 1927 persoonlijk van Termote gekregen en het kunstwerk is nog steeds in bezit van de familie Sterk. Lange Hille was Hille Steur (van Jijpert), een buurvrouw van Termote.Zij woonde als vrijster met haar vrijgezelle broer Hein van Jijpert ook in de Berend demmerstraat, aan dezelfde kant, iets lager en meer naar het plantsoentje.

Twee van dergelijke houten kunstwerken zijn te bewonderen in de vitrine van Tandheelkundig Centrum Volendam.

Het ene werk betreft een collectant, een Volendammer man in costuum ,die destijds zijn best deed voor de Vincentiuskerk en is gesneden uit lindenhout. Het beeldje is 29 cm hoog en is vervaardigd in 1926. In de voet heeft Termote gesigneerd met VD-AT-26. Het beeldje is dus vervaardigd toen Termote al vier jaar in Voorburg zat en toont zijn verbondenheid met Volendam en het geloof aan.

Het tweede werk is tijdens zijn verblijf in Volendam gemaakt en beeldt een Volendamse vrouw uit met een kind in een omslagdoek. Het beeldje is gesneden uit vruchthout en is 27 cm hoog. In de voet heeft Termote uitgesneden AT-VD-XX, een vroeg werk uit 1920 dus. Wellicht heeft Termote hier een gebruik willen uitbeelden, het showen van een kindje dat ten doop werd gehouden, door de meter aan familie en kennissen, hoewel dat meestal in het “zondagse goed” werd gedaan.

Vanaf 15 maart zijn meerdere beeldjes van Albert Termote te bewonderen in het Volendams Museum en art hotel Spaander tijdens de expositie over Wilm Wouters. Albert Termote leerde Wilm Wouters destijds de fijne kneepjes van het houtsnijden.

Albert Termote: Volendamse met kind, vruchthouten sculptuur (collectie Boortoren) en collectant in lindenhout (collectie Lieveland)

Met dank aan de fam. Sterk, de fam. Veldhuizen, Piet Koning en collectie Lieveland, De Rijp

Stichting Artist Kom Binne 2015
Jan Schilder Vik, jan.schilder1@ziggo.nl, tel. 362216
Peter Veerman Lut, p.veerman@quicknet.nl , tel. 367783
Per adres: Pegassustraat 25, 1131 NA te Volendam