Bron: Artikel Artist Kom Binne door Lia Veerman
In Volendam is de Paulus Rinkstraat naar hem vernoemd, maar wie kent hem nog, het fenomeen uit Veghel? De jonggestorven Brabander heeft werk in diverse musea maar het wordt zelden vertoond. Zeer uitgebreid is het oeuvre dat hij in zijn korte schildersleven heeft verwezenlijkt, soms in het atelier maar vaak op straat met het schetsboek of de schildersezel bij de hand. Paul Rink was een uitgesproken plein-air schilder met grote talenten als tekenaar.
Al jong begeesterd
Paulus Philippus Rink werd geboren op 25 december 1861 te Veghel in een Hervormd gezin van apotheker Carel Rink en zijn vrouw Gerarda Bronckhorst. Hij was de tweede uit het gezin van uiteindelijk zeven kinderen en ontdekte al tijdens zijn lagere schooljaren zijn liefde en talent voor tekenen en schilderen. Zijn bezoekjes aan zijn opa Paul Rink in Oosterhout, een begenadigd amateurschilder, werden steevast benut voor uren schilderen in de buitenlucht en vormden een grote stimulans. Paulus Rink herinnerde zich later dat zijn ouders hem hierbij geen strobreed in de weg legden.
In 1871 verhuisde de apothekersfamilie naar Oosterhout en daar kreeg Rink op 10-jarige leeftijd zijn eerste echte tekenlessen van de fotograaf en tekenleraar Barent Weingärtner. In 1880 liet Carel Rink zijn zoon naar de Tekenacademie gaan voor een akte Middelbaar Tekenen, waarmee hij kon worden opgeleid tot “Huisonderwijzer in het Teekenen”.
Nadat hij die opleiding met glans had afgerond ging hij niet aan de slag als tekendocent, zoals zijn vader voor hem had bedacht, maar schreef hij zich in voor de opleiding ‘Middelbaar Teekenen’ aan de Haagse Academie, onder het strenge, classicistische onderwijs van J.Ph. Koelman, waar hij Marius Bauer, Marinus van der Maarel, George Hendrik Breitner en Willem de Zwart leerde kennen.
Vincent van Gogh
In 1882 behaalde Rink zijn akte en vervolgde zijn studie aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen, alwaar hij gedurende 4 jaar deelnam aan diverse cursussen, o.a. onder leiding van docent Charles Verlat, die niet van experimenteren hield en erop toezag dat zijn leerlingen zich primair richtten op het onder de knie krijgen van de basis van het schildersvak. Paulus Rink had hier als medeleerlingen Arthur Briët, Pieter De Josselin de Jong, P.C. de Moor, Henry Allen, Floris Arntzenius, Ernest de Bois Durand en Vincent van Gogh.
Met Vincent van Gogh had Paulus Rink diverse raakvlakken. Beide kunstenaars hadden Brabantse roots, zij waren van protestantse huize, zij studeerden aan dezelfde kunstacademie en zij hadden een voorliefde voor de doodgewone, hardwerkende mens en diens tragiek gemeen. Maar de verschillen waren des te groter. Van Gogh raakte internationaal bekend, Rink nauwelijks nationaal. En waar Vincent van Gogh de eenvoud van het Brabantse landleven rond Nuenen vastlegde in tal van werken, was het “stille Veghel” niet meer dan een jeugdherinnering voor Rink.
PRIX de ROME, goud in Amsterdam en brons in Parijs
In de zomer van 1887 deed Rink in Amsterdam examen voor de prestigieuze Prix de Rome. De vakjury bekroonde “De ontmoeting van Nausicaa en Ulysses” met de gouden medaille en een rijksbeurs om een studiereis van 3 jaar te bekostigen. In 1888, 1889 en 1890 bezoekt Rink diverse plekken in Italië, Spanje, Algerije en Marokko en als laatste stad in 1890 Parijs. Overgeleverd is dat Rink in dat jaar werk inzond voor de “Wereldtentoonstelling” in Parijs en daar de bronzen medaille won.
Paul Rink: studie Doolhofpad Volendam 1902, gezien vanaf Het Doolhof beneden, 36x47cm, gemengde techniek, collectie Lieveland – Veerman. Het werk toont het grote talent van Rink om ter plekke met scherpe observatie tekeningen en aquarellen van het vissersleven in de Zuiderzeedorpen te maken.
Paul Rink: Prille liefde, aquarel interieur huisje Doolhof Volendam, collectie Lieveland-Veerman, 33 x 50 cm
Den Haag, Amsterdam, Hattem en de Zuiderzee
In 1890 keerde Rink terug naar Nederland. In dat jaar stelde de Amsterdamse Rijksacademie voor Beeldende Kunsten zijn werk tentoon dat al snel aftrek vond onder kunstliefhebbers. In 1892 wordt Rink lid en later bestuurslid van de Haagse Kunstkring en houdt daar zijn eerste solotentoonstelling met 43 aquarellen en 36 schilderijen. In 1893 betrekt hij een atelier aan de Beeklaan in Den Haag. Zijn grote kennis van buitenlandse kunstenaars was van enorm belang bij het tot stand brengen van de “Grote Internationale Tentoonstelling” in 1895.
Rink bleef na zijn terugkeer in Nederland steeds op zoek naar nieuwe indrukken en motieven. Hij exposeerde regelmatig en had in verschillende plaatsen ateliers. Hij werkte afwisselend in Amsterdam, de omgeving van Hattem en in de plaatsen rond de Zuiderzee.
Fotoportret Paul Rink rond 1900
Huwelijk, Hattem en Gouden Medaille
In zijn Amsterdamse jaren leerde Paulus Rink de kunstschilder en tekenares Corrie Boellaard kennen met wie hij in 1899 in het huwelijk trad. Corrie had haar opleiding genoten aan de Académie Julian te Parijs. Het stel vestigde zich na hun huwelijk aan de Kerkstraat in het Gelderse Hattem. Hun woonhuis ademde kunst met werk van bevriende kunstenaars en reproducties van antieke meesterwerken aan de wanden. Het atelier aan de IJsseldijk was aangekleed met talloze werken in aanleg, studie of voltooiing. De Hattemse periode van Rink werd gekenmerkt door een zonnige stijl. Van bloemen vlechtende kinderen, zonnige weilanden en veldbloemen tot de typische koppen van boeren en boerinnen. Het schilderij ‘Lente’ uit 1899 werd bekroond met de Koninklijke gouden medaille van de Maatschappij Arti et Amicitiae. Het ging destijds gepaard met een jaargeld van 1200 gulden “om hem in de gelegenheid te stellen zich in de schilderkunst te volmaken”.
Rink schilderde vooral realistisch
Journalist en kunstcriticus Pieter Anne Haaxman schreef in 1900: “Wanneer ik mij Rinks werken voor den geest roep geniet ik vooral van de natuur in de figuren, geheel echt en naar waarheid weergegeven in de houding en de wijze van zijn van onze plattelandsbewoners. Ondanks zijn nuchtere waarheid is Rink door de keuze van zijn onderwerpen en de naïeve uitbeelding van menschen en dingen soms een groot dichter. Maar de werkelijkheid gaat bij hem toch bovenal en hem zal niet licht overkomen, wat eens op Marken gebeurde met een Fransch schilder. De man was rustig aan ’t studeeren naar een pittoresk geval, waarvoor een der eilandbewoners poseerde, toen een belangstellend buurman, die achter den schilder stond te kijken, plotseling het doekraam van den schilder onder den neus wegnam en uitroepende: ‘dat lijkt niet!’, met zijn mouw over de natte verf streek, zoodat een noeste arbeid van weken totaal vernietigd was.”
Paul Rink: Haven Volendam bij de klokkenpaal, olieverf op doek, 88 x 60 cm, particuliere collectie.
Paul Rink: studie bruidegom in olieverf voor het schilderij Bruid en bruidegom bij de klokkenpaal 1903, collectie Tandheelkundig Centrum Volendam, 65 x 45 cm
Paul Rink: Bruid en bruidegom bij de klokkenpaal, olieverf op doek, 220 x 161 cm, collectie Stedelijk Museum Amsterdam, 1903
Paul Rink: aquarel 1901, Volendammer ‘Rooie Kiltje’ aan het roer van zijn botter, collectie Zuiderzeemuseum, 37 x 54 cm (Rooie Kiltje, officieel genaamd: Cornelis Zwarthoed 1840-1901, getrouwd met Geertje Kloot, kreeg de bijnaam van zijn bap Cornelis Kil 1768-1846 getrouwd met Maritje van Dijk 1773-1822).
Paul Rink: aquarel Bruin Zwarthoed (Poejan), verblijfplaats onbekend
Paul Rink: aquarel 3 oude vissers aan de haven, 40 x 65 cm, collectie Lieveland
Paul Rink: aquarel Volendammers in de haven, collectie Lieveland, 49 x 32 cm
Paul Rink: studie zuider Havendijkje Volendam in aquarel, collectie Lieveland-Veerman, 38 x 55 cm
Paul Rink: definitieve werk in olieverf, collectie Spaander, 60 x 80 cm
Paul Rink: Grijs weer, olieverf op mahonie 1903, collectie Lieveland-Veerman, 46 x 60 cm.
Een lyrische kunstcriticus Pieter A. Haaxman schreef in 1904 in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift over dit werk, een jaar na het overlijden van Rink: “Een asgrauwe lucht hangt somber over de haven, waar visschers in volle bedrijvigheid bezig zijn visch uit de schuiten op de kade te dragen. Op den voorgrond staan twee visschers, in hun leeren pakken en de zuidwester op, naar het geval te kijken. Het lijken wel titanen die met alle weer spotten. Enkele lichtflitsen doen de somberheid van het werk nog meer uitkomen. Op den achtergrond een vaartuig, dat klotsend den nauwen haveningang binnenkomt. Er is een dramatische kracht in dit tafereel, een uitbeelding van het visschersbedrijf zooals het werkelijk is, maar zooals men het zoo zelden door de kunst vertolkt ziet.”
Rink huwde in 1899 met kunstenares Cornelia Gerardina Boellaard (1869-1934), die daarna ook een leerling van hem werd. Paul Rink: portret van Corrie Boellaard, olieverf op paneel, 38 x 24 cm
Naar de Zuiderzee met zijn tragiek van de Zuiderzeedorpen
In 1896, na zijn Haagse periode, bezocht Paulus Rink waarschijnlijk vanuit Amsterdam voor het eerst Volendam. In dat jaar tekende hij het gastenboek van hotel Spaander in het vissersdorp. Zijn latere echtgenote Corrie Boellaard tekende het gastenboek al een jaar eerder, in 1895. Er zijn diverse brieven bewaard gebleven van Leendert Spaander, waarin hij zijn gasten waarschuwt voor Corrie Boellaard. Zij had zich in 1895, toen zij in Hotel Spaander logeerde, wellicht niet volgens de normen van Leendert Spaander gedragen.
De kennismaking met Volendam moet goed zijn bevallen want in 1900 verhuizen Paulus Rink en echtgenote Corrie Boellaard vanuit Hattem naar Volendam. Waar zij destijds hebben gewoond is onbekend. Hun adres in Hattem hebben zij blijkbaar aangehouden want als verhuisdatum vanuit Hattem wordt in de registers 7 december 1901 vermeld. Het echtpaar, beide waren van Ned. Hervormde huize, vestigde zich toen in Edam, wijk VI, nummer 17k, nu Nieuwehaven 19.
Rink was gegrepen door het leven in de Zuiderzeedorpen. Hij legde sterk de nadruk op de tragiek van het zware vissersbestaan, wat tot zwaarmoedige werken leidde. Rond 1900 bereikte hij met zijn werk tussen de vissers het hoogtepunt van zijn artistieke kunnen. Zijn inzending ‘Thuiskomst van den Visscher’, een gemengde techniek uit 1899 met vissersechtparen uit Volendam waar de droefheid vanaf spat, werd in 1900 op de wereldtentoonstelling in Parijs bekroond. Dit werk kwam in 2011 vanuit het buitenland terug naar een Nederlands veilinghuis en bevindt zich nu in de collectie van Tandheelkundig Centrum Volendam.
Overleden en begraven in Edam
De vele markante vissers en visserstaferelen die Rink schilderde op Marken, Volendam, Monnickendam en Urk, gedateerd tussen 1899 en 1903, bleken zijn laatste periode in te luiden. Op 2 september 1903 overleed Rink onverwacht in Edam aan een buikvliesontsteking, slechts 41 jaar oud. Hij werd op 5 september onder grote belangstelling en een bloemenzee ook begraven in Edam naast de Grote Kerk. Reeds enkele weken later, per 27 oktober 1903, verliet zijn weduwe Corrie Boellaard Edam en verhuisde naar Amsterdam. Men was het er roerend over eens: Rink had één van de grootste Nederlandse schilders kunnen worden. Zijn gevoel voor het individuele en typische kon alleen met Isaac Israëls vergeleken worden. In maart 1904 werd postuum een tentoonstelling aan Rink gewijd in de Pulchri Studio in Den Haag.
Het graf van Paulus Rink is nog aanwezig, maar de grafsteen is zwaar beschadigd. Momenteel kijkt de gemeente Edam-Volendam naar de mogelijkheden voor restauratie van de grafsteen en het verkrijgen van de monumentale status voor het graf van Paulus Rink. Rink is van grote historische betekenis voor Edam-Volendam. Hij mag dan een ‘vergeten’ schilder zijn, zijn werk bevindt zich echter wel in o.a. het Stedelijk Museum, Teylers Museum, Noordbrabants Museum, Helmond Museum, Dordrechts Museum, Kunstmuseum Den Haag, Singer Laren, Zuiderzeemuseum en Volendams Museum. In Volendam is de Paulus Rinkstraat naar hem genoemd.
Paul Rink: ‘Thuiskomst van den Visscher’ 1899, krijt, aquarel en gouache op papier, 66 x 42 cm, collectie Tandheelkundig Centrum Volendam. Dit werk werd in 1900 bekroond op de Wereldtentoonstelling te Parijs.
Stichting Artist Kom Binne, juli 2020
Bronnen: Entoen.nu, internetsite; Elseviers Maandschrift van 1901 en 1904, artikelen van P. Haaxman; Volendam Schildersdorp, Kersloot et al.; Volendam Kunstenaarsdorp, Groeneveld et al.; Paul Rink, een bevlogen Brabantse Tachtiger, uitgave Noordbrabants Museum; Uitgave Heemkundekring Vehchele juni 2019, Rolf Vonk.
Lees meer op www.artistkombinne.wordpress.com
