Historische achtergrond
In het verleden had Volendam een buitenhaven bij ‘t Soort, gelegen ten zuiden van de huidige haven. Die naam is volgens overlevering een verbastering van ‘Z(uider)oort’. Deze verwijst naar de oorspronkelijke woonplaats Zuiderwoude van de katholieke ontginners die daar in de eerste helft van de 14e eeuw neerstreken. Het is waarschijnlijk dat de nazaten van deze ‘kolonisten’ behoorden tot de latere generaties boeren en vissers van Volendam.

Palenhaven met bothuysje
Rond 1650 groeide de behoefte aan een nieuwe en veiligere buitenhaven in Volendam, vanwege de groeiende bevolking van vissers in deze omgeving. Na aandringen bij de overheid werd de haven hier in 1661 aangelegd als een palenhaven. Het ‘bothuysje’ diende daarbij als verkooppunt voor vis, vooral bot. De haven is door de eeuwen heen meerdere malen verbeterd en uitgebreid. De laatste grote verandering vond plaats in 1883 met de aanleg van de Zuiderhaven. Later werd een houten visafslag gebouwd op de huidige locatie aan de dijk, die het nieuwe centrale punt van de haven werd.

Slag om de Afslag
Op 18 november 1900 werd onder de vlag van de gemeente een visafslag opgericht, vanwege de geplande directe tramlijn tussen Amsterdam, Kwadijk, Edam en Volendam. Deze visafslag werd in 1901 op deze locatie gebouwd en in 1902 al uitgebreid. In datzelfde jaar werd de Katholieke Visventersvereniging St. Antonius opgericht, die een boot aanschafte om de venters ‘s ochtends vroeg naar Amsterdam te varen om daar hun verse vis te verkopen. Na enige tijd ontstonden geruchten dat de opbrengst van de gemeentelijke visafslag niet (geheel) ten goede kwam aan de gemeenschap. Op 29 augustus 1918 richtten de vissers om die reden een coöperatieve afslagvereniging op, om de vis voortaan zelf te kunnen veilen. Dit leidde tot een hevig conflict met het gemeentebestuur, maar uiteindelijk kwamen de vissers als winnaars uit de strijd. De gemeente stemde vervolgens zelfs in met het verhuren van de voormalige gemeentelijke visafslag aan de coöperatieve vereniging.