Bron: nieuwsbrief stichting Artist Kom Binne
Willem Hendrik van den Berg (1886-1970) werd op 16 februari 1886 geboren in Den Haag.
Hij kwam uit een artistieke familie; zelf noemde hij zich in een interview gekscherend ‘erfelijk belast’. Willem kreeg van jongs af aan tekenles van zijn vader Andries van den Berg (1852-1944), zelf een bekend kunstenaar en leraar aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten. Tijdens zijn opleiding aan de Haagse Academie kreeg Willem een koninklijke subsidie voor jonge kunstschilders. Hij kreeg zijn eerste opdracht van koninginmoeder Emma die hem verzocht een portret van Prins Hendrik te maken. In 1903-1904 behaalde hij aan de Haagse Academie de aktes Lager en Middelbaar Tekenen.
Willem van den Berg in 1956, foto: JD Noske,
Bron: Fotocollectie Elsevier.
Na Willems studie volgden al snel diverse tentoonstellingen, o.a. samen met zijn vader en zijn kunstvrienden David Bautz en Theo Goedvriend. Hij kreeg lovende kritieken en men prees zijn grote talent. Voor studiereizen bezocht hij België, Engeland, Frankrijk, Italië en Oostenrijk. Onderwerp van zijn tekeningen en schilderijen was vaak het leven van de mensen op het platteland. Een belangrijk moment in Van den Bergs leven was de ontmoeting in 1912 met Willem van Konijnenburg, die een grote invloed op hem zou gaan uitoefenen. Van Konijnenburg was een charismatische persoonlijkheid met uitgesproken opvattingen over kunst, die Van den Berg sterk aanspraken. Mede omdat hij af en toe meewerkte aan opdrachten van Van Konijnenburg, evolueerde Van den Bergs manier van schilderen langzamerhand van een losse, Haagse School-achtige werkwijze naar een meer uitgewerkte, gestileerde manier van vormgeven, die in zijn figuurstukken soms enigszins naar het karikaturale neigde.
Van den Berg van voor 1912, Gelderse Boer,
1909, olieverf op doek op hout.
In 1938 werd Willem van den Berg benoemd tot hoogleraar aan de Rijksacademie te Amsterdam, waarvan hij in 1940 tevens directeur werd. Door deze aanstellingen had hij zo zijn invloed op een groot aantal Nederlandse kunstenaars en daarmee op de Nederlandse kunst. Tijdens zijn directoraat werden praktische en ambachtelijke cursussen ingevoerd en excursies in Nederland en naar Italië georganiseerd. Ook nam Van den Berg zijn leerlingen mee naar het platteland, waar ze buiten werkten. Willem wist de academie zonder al te veel kleerscheuren door de Tweede Wereldoorlog heen te loodsen. Bij zijn pensionering in 1953 werd hij dan ook benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Vanuit Amsterdam trok professor Van den Berg regelmatig naar Volendam om daar de vissershuisjes en de bewoners te tekenen. Hij vond het heerlijk om zomaar wat uit te kijken over het water bij Spaander of boven bij hotel Van Diepen neer te zien op de haven: “En vaak raak je dan vanzelf aan het werk.”
(willem-03)
Willem van den Berg, Zelfportret, 1932, zwart krijt, 14 x 11 cm.
Willem had altijd zijn schetsboek bij de hand. Aan de haven van Volendam en op de botters vond hij de modellen voor zijn portretten. Daar raakte hij geïnspireerd door de fors gelijnde typen, hun wijze van reageren en hun typisch Volendamse eigenaardigheden: “Daardoor kom je er vanzelf toe je in hen in te leven.” Van den Berg wist Volendam en zijn bewoners goed te treffen. Het thema sloot aan bij zijn interesse voor het ambachtelijke, eerlijke en eenvoudige bestaan van de mens en bleef zijn hele leven een belangrijke inspiratiebron voor zijn kunst.
Willem van den Berg, Piet Veerman ‘Van Dikke Piet’
hurkend, 1933, potloodtekening, 22 x 20 cm,
particuliere collectie.
Willem van den Berg, Zittende man in
Volendammer dracht (‘Pinkhof’), tekening, 25 x 16,3 cm
collectie Streekdrachten in Nederland.
Willem van den Berg, Volendamse vissers in de haven, olieverf op doek, 70,5 X 91 cm.
Steeds weer tekende Van den Berg de vissersbevolking. Volendammers als Piet Veerman ‘Van Dikke Piet’, ‘Kleine’ Frerik Schokker en Klaas Zwarthoed ‘Pinkhof’ stonden regelmatig voor hem model. De tekeningen werden vaak later in zijn atelier uitgewerkt tot krachtige, expressieve schilderijen. Al deze mannen zien er robuust uit, met handen als kolenschoppen en scherp getekende, karakteristieke gezichten. Bovendien gaf de klederdracht van de Volendammer man de drager een fors en krachtig aanzien. In een kritiek uit die tijd werd het schilderij ‘Kop van een Volendammer’ vergeleken met de kop van een Egyptische farao: “Koninklijk in zijn strakke geslotenheid omvat dit gezicht alle aan verten, aan
Willem van den Berg, studies van botters in de haven, 28 augustus 1943,
collectie Tandheelkundig Centrum Volendam.
water en wolken vertrouwde eenzaamheid. Dit is de Volendammer, zoals hij was toen Volendam nog aan zee lag, zoals een vreemdeling hem zelden zag. Zulk een hard, door wind en weer gelooid gelaat, typisch individueel en van een sterke, onverzettelijke persoonlijkheid, kan men zich niet in massa’s voorstellen; het komt alleen in ruimte en eenzaamheid voor.”
Willem van den Berg, Volendamse vissers met hun vangst,
olieverf op doek, 85,3 x 100,6 cm.
Van den Berg was lid van Arti et Amicitia te Amsterdam en Pulchri Studio te Den Haag en van de Gooische Schilders Vereniging. In 1958 ontving hij de Arti-medaille. Zijn kunst had ook veel succes in Amerika en in Chicago en San Francisco werden tentoonstellingen van zijn werk georganiseerd.
Willem van den Berg, Volendammer Vissers, olieverf op paneel, 25,5 x 25,5 cm.
Willem van den Berg, Volendamse vissers, ‘Pinkhof’,
‘Kleine’ Frerik Schokker en vooraan Piet Veerman
‘Van Dikke Piet’, 1935, zwart krijt, 139,7 x 88,58 cm.
Willem van den Berg overleed op 23 december 1970 op 84-jarige leeftijd in Amsterdam. Als kunstenaar bleef hij altijd zichzelf en liet hij zich niet beïnvloeden door vernieuwingen. Hij is ook niet in te delen bij een bepaalde school of stroming; Van den Berg ging gewoon zijn eigen weg en liet zich door niets of niemand van de wijs brengen. Zijn werk bevindt zich in o.a. het Prentenkabinet Amsterdam, het Gemeentemuseum Den Haag, Museum Boymans-van Beuningen Rotterdam, musea in Triëst en Boedapest, Museum Michigan
Holland in de V.S. en in particuliere collecties in binnen- en buitenland. Zijn werken werden altijd goed verkocht, met name in de jaren zestig, ook in de V.S.
Professor Willem van den Berg (1886-1970), Volendam-fan met potlood en penseel.
Sinds 1933 ging geen jaar voorbij dat Van den Berg niet in Volendam was. De collectie van Tandheelkundig Centrum Volendam bevat dan ook werken uit de periode 1933-1968, dus van de periode na de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 en ook van de Tweede Wereldoorlog!
Willem van den Berg, Jan Kes, 1970, voorstudie.
Willem van den Berg, Jan Kes, 1970, olieverf op doek.
Willem van den Berg, vermoedelijk ‘Kleine’
Frerik Schokker, olieverf op doek, 44 x 31 cm.
In Volendam is de Willem van den Bergstraat vernoemd naar deze bijzondere kunstenaar met zijn grote liefde voor Volendam.
Bronnen:
Ook Karel Appel kreeg in 1942 twee weken les van Willem van den Berg. Appel zei in 1960 in een interview: ”Ik gebruik hetzelfde mengsel als Rembrandt en zijn kleuren hebben het ook uitgehouden. Standolie met eieren, water en daman, opgeloste hars terpentijn.“ Van den Bergs invloed leek zelfs op Appel van toepassing. Wel was Van den Berg het met Karel eens dat de Academie geen plaats was voor Appel.
Lees meer op www.artistkombinne.wordpress.com
